Beleefheid is een sociale vaardigheid, die de omgang in de maatschappij makkelijker maakt. In essentie komt beleefdheid neer op het tonen van respect voor iemand door middel van je houding en etiquette.
De vormen van beleefdheid zijn sterk gebonden aan de tijd. In de jaren vijftig bestond beleefdheid van kinderen tegenover volwassenen bijvoorbeeld uit dat zij altijd met ’twee woorden’ moesten spreken. Op een vraag mocht een kind niet eenvoudig met ‘ja’ of ‘nee’ antwoorden, maar moest het zijn ‘ja, meneer’ of ‘nee, meester’.
Hoe uit jij je beleefdheid?
De vorm van beleefdheid kan per land verschillen. In Japan bijvoorbeeld, buigen de mensen voor elkaar, terwijl ze in het westen elkaar de hand schudden bij een ontmoeting. Een typisch Nederlandse begroeting is altijd met drie kussen op de wang.
Als iemand in Zuid-Korea ouder is dan jij, behoor je eerst iemands titel of woorden te zeggen waaruit je respect blijkt. Als je van dezelfde leeftijd bent mag je iemand wel bij zijn voornaam aanspreken, vaak met de toevoeging van ‘vriend’. Iedereen die jonger dan jij mag je altijd bij de voornaam noemen.
Een andere vorm van beleefdheid die in de loop van de 20ste eeuw grotendeels verloren is gegaan, is het openhouden van een deur voor een dame, wat een welopgevoede heer behoorde te doen. Met de emancipatie van de vrouw werd dit steeds minder op prijs gesteld.
Beleefheid kan zich ook uiten op de volgende manieren:
- Iemand begroeten bij een ontmoeting of afscheid
- De ander laten uitspreken
- Iemand voor laten gaan bij een versmalling of een deur
- De deur voor iemand open houden
- Voor een ander het laatste koekje over laten
- Eerst de ander voorzien van drinken en daarna jezelf
- Iemand bij binnenkomst in een gezelschap voorstellen aan de reeds aanwezigen
- Bij het ontvangen van een dienst of geschenk daarvoor dank uitspreken
- Een gast tot aan de voordeur uitlaten bij vertrek
Beleefdheidsvormen in de Dojang
Bij het Taekwon-do, in de Dojang (maar ook daar buiten) en op wedstrijden is beleefdheid iets wat zich heel vaak uit. Het begint al bij binnenkomst. Voordat de Dojang betreden wordt, groet men door te buigen. Er wordt hierbij niet met ‘Taekwon’ begroet, simpelweg omdat de Dojang geen reactie kan geven. In een rechtzaal vind ongeveer eenzelfde gebeurtenis plaats. Zodra de rechter de rechtzaal betreed, wordt gevraagd of alle aanwezigen willen op staan. Ze staan niet op voor de rechter zelf, maar hetgene waar hij/zij voor staat; De rechtgang en de wetgeving. Daarnaast erken je het gezag van de rechter als je op staat.
Maar waarom groeten we dan voordat we de Dojang betreden? Als we Dojang vertalen, betekent het letterlijk de ruimte waar Do wordt onderwezen. Als we dit vergelijken met de rechtzaal, buig je voor het feit dat je de ruimte mag betreden waar jij wordt onderwezen in Do, in ons geval in het Taekwon-Do. Het is daarnaast ook gebruikelijk dat je na het betreden van de Dojang ook de instructeur begroet.
Ben je onvermoed verlaat voor de les? Dan wacht je geduldig aan de zijkant van de Dojang, totdat de instructeur jou begroet en toestemming geeft om de les te betreden. Het getuigt niet van respect als je zonder groeten de les verstoort en zomaar mee gaat doen.
Andere voorbeelden van beleefdheidsvormen in het Taekwon-do zijn:
- Bij aanvang en beeindiging van de les stelt iedereen zich op
- Je zorgt bij het opstellen dat je dobok netjes zit
- Bij het opstellen staat de hoogstgegradueerde rechts vooraan
- Er wordt gegroet naar de grondlegger van Taekwon-do door te buigen
- Er wordt gegroet met ‘Taekwon’ naar de instructeur bij een buiging
- Bij aanvang en beëindiging van oefeningen met partner buig je naar elkaar omdat je jezelf ‘beschikbaar stelt’ als trainingspartner
- Je gaat zorgvuldig met het materiaal van jouw instructeur om en je respecteert andermans bezit
- Je praat niet door de uitleg van de instructeur heen
- Je gaat niet in discussie met de instructeur. Ook al ben je het oneens, eerst volg je de instructies en de kwestie kan later besproken worden.
- Wees een voorbeeld voor lager gegradueerden. Het is normaal dat ze hoger gegradueerden nabootsen.
Opstellen in de les
Heb je allebei dezelfde graduatie, dan mag degene die als eerste de graduatie heeft behaald rechts van jou staan. Heb je allebei op dezelfde dag examen gedaan? Dan mag de oudste persoon rechts staan.
Vaak siert het de student als hij zijn plaats afstaat als je niet weet wanneer de ander zijn/haar graduatie heeft behaald of wanneer je niet weet wie er ouder is. Het getuigt niet van respect als jij zonder pardon rechts van een ander gaat staan, zeker wanneer je weet dat de ander de graduatie eerder heeft behaald of – bij het behalen van de graduatie op dezelfde dag – ouder is.
Buigen als uiting van respect
Bij het begroeten van de instructeur (Sabum), meester (Sahyun) of grootmeester (Saseong), is het ook gebruikelijk om ze bij hun titel aan te spreken. Een beleefdheidsvorm hierbij is het toevoegen van -nim achter de titel. Nim is afgeleid van Nimjae, en betekent letterlijk ‘respect’. Spreek je een instructeur (Sabum) aan, dan spreek je deze aan met Sabumnim. Als je spreekt óver jouw instructeur, dan volstaat Sabum. Andere, wat minder gebruikte termen zijn Kwangjangnim (stichter van een Kwan) voor schoolhouders of oprichters van een organisatie, Choongjangnim (president of pionier) en Changnikanim voor de grondlegger van Taekwon-do (generaal Choi, Hong Hi).
Bij het groeten van een hoger gegradueerde is het gebruikelijk dat bij een buiging, degene die het hoogst gegradueerd als eerste naar boven komt. Ben jij de laagst gegradueerde, dan wacht jij dus tot de ander weer naar boven gaat, resulterend in een diepere buiging (meer respect) naar de ander.
Buig je naar een tegenstander of trainingspartner, dan kun je oogcontact maken met de ander. Hiermee uit je respect, maar toon je wel dat je alert bent.
Bij anderen kijk je tijdens het buigen altijd naar beneden. Hierbij oogcontact maken wordt namelijk als te direct en onbeschoft ervaren. Het maken van oogcontact is echter heel normaal in de westerse cultuur en daardoor ontstaan wel eens misverstanden op dit vlak.
De tenets van Taekwon-do
Ye Ui (hoffelijkheid/beleefdheid) is één van de tenets van Taekwon-do. De tenets zijn de morele waarden waar Taekwon-do beoefening op steunt. Als Taekwon-do beoefenaar wordt er van je verwacht om deze regels in acht te nemen als jij verder wilt komen in de beoefening van het Taekwon-do en je karakter wilt vormen.
Taekwon-do Jungshin – ook wel de geboden van Taekwon-do genoemd – bestaan uit Guk Gi (zelfbeheersing), Yom Chi (integriteit), In Nae (volhardendheid), Baekjool Boogool (Onoverwinnelijke ziel) en Ye Ui (hoffelijkheid).