Het Dan-graad rangorde systeem wordt door veel Japanse organisaties en Koreaans vechtsporten gehanteerd om het niveau van iemand zijn vaardigheden binnen een bepaald onderwerp aan te geven.
Go
Het rangorde systeem werd oorspronkelijk gebruikt bij het Oosterse bordspel ‘Go’ tijdens de Edo-periode (1603-1868). Go is een abstract strategisch bordspel voor twee spelers, waarbij het doel is om meer territorium te veroveren dan de tegenstander. Het spel is meer dan 2500 jaar geleden bedacht in China en men gelooft dat Go het oudste bordspel is dat vandaag de dag nog steeds gespeeld wordt. Speelt een speler met een hoge Dan-graad tegen een speler met een lagere graad, dan mag het verschil in vaardigheid worden gecompenseerd met een handicap; De lagere gegradueerde speler mag dan bijvoorbeeld met meer stenen op het bord spelen.
Andere bordspellen waarbij er een Dan-graad rangorde wordt gehanteerd zijn Shogi (Japans schaken) en Renju, maar ook voor culturele kunsten zoals bloemschikken, Japanse kalligrafie en theeceremonie zijn Dan-graden gebruikelijk.
Dangraden in de krijgskunst
In de vechtsport werd het systeem voor het eerst toegepast door Kanō Jigorō (1860-1938), de grondlegger van Judo. Later, in 1883 werd het in andere Oost-Aziatische landen geïntroduceerd.
In de moderne Japanse krijgskunsten dragen Dan-graadhouders vaak een zwarte band; die van hogere rang kunnen ook rood-witte en rode banden dragen. De hoogste Dan-graden zijn soms gereserveerd voor de grondlegger of leiders van een stijl en alleen hooggeplaatste studenten kunnen worden gepromoveerd. Bijvoorbeeld: Slechts 5 levende mensen houden een 10de Dan-graad in Judo en slechts ongeveer 35 zijn wereldwijd gepromoveerd tot de rang sinds het begin; van die 10de Dan promoties werden er slechts 15 verleend door de Kodokan, allemaal aan Japanse Judoka. Dit heeft ertoe geleid dat hoger niveaus uitstierven in sommige kunsten.
Tegenwoordig wordt een Dan-graadhouder beschouwd als krijgstkunstenaar die de ‘Kub’ of basisrangen heeft overtroffen. In veel stijlen betekent het behalen van een Dan-graad dat; hoewel men niet langer als beginner wordt beschouwd, men nog niet noodzakelijk een expert is. Het duidt eerder op een hoge mate van competentie over een redelijk aantal technieken.
Over het algemeen hebben banden geen markeringen die de huidige Dan-graad aangeven. Stijlen uit Okinawa – Zoals Shogo – gebruiken goudstaven om verschillende meestertitels aan te duiden in plaats van cijfers na de 5de Dan. Dit is een systeem naast de Dan rangorde en hiervoor kom je alleen in aanmerking als je wordt genomineerd en wordt aangenomen.
Eén gouden streep wordt aangeduid als Renshi (錬 士), twee voor Kyōshi‘ (教士) en drie voor Hanshi (範士). Renshi betekent letterlijk ‘gepolijste leraar’ en is een Shogo titel waarvoor je minimaal 5de Dan moet dragen.
Kyoshi, de tweede Shogo titel – betekent letterlijk ‘deskundige leraar’. Hiervoor moet je minimaal 6de of 7de Dan-graadhouder zijn.
De laatste Shogo titel, Hanshi betekent ‘voorbeeldige leraar’ en is alleen weggelegd voor de 8ste of 9de Dan.
In het begin van de jaren 2000 begonnen verschillende stijlen uit Okinawa de strepen te gebruiken om individuele Dan-graden boven Godan (5de Dan) aan te duiden. Anderen hebben dit voorbeeld gevolgd, maar er zijn ook organisaties die dat niet hebben gedaan.
Over het algemeen vertegenwoordigen de lagere Dan-graden een grotere kennis van en inzicht in de kunst, samen met fysieke vaardigheden. Hoe hoger de Dan-graad, hoe meer leiderschapskwaliteiten, ervaring met lesgeven en bijdragend aan de stijl een rol spelen bij promotie.
In veel stijlen impliceert Shodan (1ste Dan) dat de beoefenaar de basis van de stijl onder de knie heeft. Bij ongeveer Sandan (3de Dan), kan de student zelfstandig gaan lesgeven, maar dan onder begeleiding van zijn leraar. De titel op dat niveau is Shidōin (指導員), letterlijk ‘man van instructie / coaching’ wat vrij wordt vertaald als ‘assistent-instructeur’. Op ongeveer de graad van Godan (5de Dan) kan de beoefenaar een volledige onderwijsvergunning ontvangen en de titel Shihan (師範) dragen, letterlijk ‘instructeur / model’. Traditioneel gezien kan een beoefenaar met deze titel zijn eigen school openen.
Dan-graden in het ITF Taekwon-do
In het ITF Taekwon-do wordt er onderscheid gemaakt in vier ‘niveau’s’. Een houder van de 1ste t/m 3de Dan-graad draagt de titel Boosabum, assistent-instructeur.
De titel Sabum is toegekend aan de houder van de 4de t/m 6de Dan-graad. Sa komt oorspronkelijk voort uit de term Kyosa, wat ‘leraar’ betekent. Het tweede deel betekent ‘model’. Net als het Japanse Shihan verwijst dit naar de leraar waartoe de student zich naar zou (laten) modelleren. Met andere woorden: de student zou de technieken van de instructeur moeten proberen te evenaren.
Bij de 7de en 8ste Dan-graad wordt men aangesproken met de titel Sahyun. Hierbij draagt Sa dezelfde waarde als bij Sabum. De lettergreep Hyun is gerelateerd aan ‘deugd, wijsheid, voorzichtigheid of gezond verstand’. Een wijze moeder wordt bijvoorbeeld Hyonmo genoemd. De achterliggende gedachte is dat een Taekwon-do Meester (Sahyun) niet slechts een technische instructeur is, maar ook een leraar van ethiek en deugd. Waar een Sabum vooral een coach zou zijn die vooral belast met fysieke training, is een Sahyun veel meer dan een coach. Een Sahyun voedt zowel het lichaam als de geest van zijn of haar studenten.
Als laatste, wordt een 9de Dan-graadhouder Saseong genoemd. Wederom dekt Sa dezelfde lading. Seong betekend hier letterlijk ‘heilige’. Een Saseong is een mentor in spirituele en filosofische onderwerpen, met opgedane wijsheid en ervaring door de jaren heen. In ITF Taekwon-do is een Taekwon-do Grootmeester (Saseong) niet alleen een technische leraar (voor het lichaam), noch een morele leraar (voor de geest), maar ook een filosofische leraar (voor de spiritualiteit); Iemand die je kunt begeleiden op je levensreis en je inzicht kan geven in de diepere waarheden in het leven.
Dan-graden als rangorde
Het Chinese karakter voor het woord Dan (段) betekent letterlijk ‘stap’ of ‘stadium’ in het Japans, maar wordt ook gebruikt om naar iemands rang of graad te verwijzen, met andere woorden: het niveau van zijn of haar deskundigheid en kennis.
In het Chinese Pinyin (versimpeld Chinees) wordt hetzelfde karakter gespeld als ‘Duàn’ en dat betekent oorspronkelijk ‘fase’. ‘Dan’ wordt vaak samen met het woord Kyu gebruikt in bepaalde classificatiesystemen, waarbij Dan wordt gebruikt voor de hogere rangen en Kyu voor de lagere rangen.
Koreaanse krijgskunsten misten een rangorde systeem tot aan de Japanse bezetting (1910-1945) – waarbij een verscheidenheid aan Japanse vechtkunst werd geïntroduceerd in het Koreaanse schoolsysteem, zoals Judo, Karate(-do) en Kendo. Na het einde van de bezetting ontstonden nieuwe opkomende krijgskunsten zoals Taekwon-do, Tang Soo Do, Soo Bak en Hapkido. Deze krijgskunsten namen de Dan (단) en Kub (급) rangen aan.
Tot slot
Hoewel het Dan-graad rangorde systeem duidelijk Japans is, is het overgenomen door vele andere vechtsportstijlen. Het Dan-systeem en het bekende symbool van een zwarte band zijn bij het gewone gebruik verzwolgen om een persoon te vertegenwoordigen met bovengemiddelde of hoog opgeleide vaardigheden in een bepaalde discipline.
Bronnen:
https://en.wikipedia.org/wiki/Go_(game)
https://en.wikipedia.org/wiki/Dan_(rank)
http://www.masterhoward.com/news/342-explanation-of-itf-tkd-titles.html
https://spiritmadesteel.com/shogo-faq-meanings-renshi-kyoshi-hanshi-shihan/